نوشته: جیم فراولی

ترجمه: گروه مترجمان پایگاه دانش تصمیم سازی

انتخاب های دقیق و سنجیده شاید بهتر از تعیین ضرب العجل باشد. بر کسی پوشیده نیست که تغییر تقریباً از هر سو به سمت ما می آید. با پدیداری همه گیری کرونا، زندگی آن گونه که در گذشته می پنداشتیم به معنای واقعی کلمه یک شبه تغییر کرد. اکنون، تقریباً دو سال و نیم پس از این همه گیری، هنوز در فضایی مبهم به سر می بریم و عواقب بعدی و تأثیری که این پدیده زیستی بر زندگی‌مان داشته است را همچنان می بینیم و تجربه می‌کنیم.

اگر رهبری یک گروه در سازمانی را بر عهده دارید، این مقاله می تواند برای شما مفید باشد. تصمیم‌گیری خوب تفاوت میان پیروزی و شکست را در هنگام بحران نشان می دهد. اغلب کوچکترین تصمیم ها بیشترین تأثیر را دارند. رهبران سازمانی به خوبی از اهمیت استفاده از ابزارهای صحیح تصمیم‌گیری برای ایجاد نتایج مورد نظر خود آگاه هستند. جمع‌آوری هرچه بیشتر اطلاعات پیش از شروع فرآیند تصمیم‌گیری مهم است. ممکن است فرد به منابع مناسب دسترسی داشته باشد، اما امکان پذیر نیست که برای همیشه در شرایط "فلج تحلیلی" باشیم. در نهایت، هیچ تصمیم صد در صد کاملی وجود ندارد. این بدان معناست که باید در تصمیم‌گیری هایمان واقع بین باشیم.

برگرفته از: آنالیتیکس اینسایت


ترجمه: گروه مترجمان پایگاه دانش تصمیم سازی

 
هوش مصنوعی یکی از متحول کننده ترین فناوری هاست. این فناوری طی دهه گذشته توسعه یافته و سرانجام به اینجا رسیده است. در این عصر دیجیتال، هوش مصنوعی تقریباً در همه چیز برای ایجاد نتایج دقیق تر کاربرد یافته است. این کاربرد گسترده شامل هوش مصنوعی در داده های ترافیک گوگل برای مرتب کردن ایمیل های شما، فیس بوک برای داشتن ویژگی تشخیص چهره و پایگاه های رسانه های اجتماعی برای تغییر توصیه های شما در رابطه با یک محصول می شود. درست مانند تمام جنبه های دیگر زندگی، هوش مصنوعی نیز انقلابی در صنعت مالی و نحوه سرمایه‌گذاری در سراسر جهان ایجاد کرده است.

نوشته: بن کسنوچا
ترجمه: گروه مترجمان پایگاه دانش تصمیم سازی

در حال حاضر رابرت روبین شاید محبوب‌ترین مرد جهان نباشد، اما من همچنان فلسفه‌های تصمیم‌گیری او را که در کتاب خاطرات فوق‌العاده‌اش در "دنیای نامشخص: انتخاب‌های سخت از وال استریت تا واشنگتن" بیان شده است، تحسین می‌کنم. اخیراً ونچر هکس از سخنرانی های آغازین روبین این گونه نقل قول کرده است:

"تصمیم‌ها صرفاً بر اساس نتایجی که تولید می‌کنند قضاوت می‌شوند." اما من معتقدم که آزمون درست باید بر کیفیت تصمیم گیری تمرکز کند...

بیشتر وقت ها مغز برای تصمیم گیری به میانبرهایی تکیه می کند که در خود دارد. گاهی تمامی اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیری را در اختیار نداریم و گاهی هم فقط از مقدار محدودی از اطلاعات موجود استفاده می کنیم. این یعنی که ما معمولاً تنها بر پایه ی واقعیت های محدودی تصمیم می گیریم و یا آن که تصمیم گیری ما بر پایه ی اولین چیزهایی هستند که مطابق با تجربه و دانش قبلی ما به ذهن مان وارد می شوند. این راهبردها به عنوان "اکتشاف" شناخته شده اند و می توانند برای سرعت و چابکی در تصمیم گیری مفید باشند، اما در همین حال می توانند به انواع خطاها نیز بیانجامند. بنابراین، خوب است از این واقعیت مطلع باشیم.

نقل مکان به شهری جدید، درخواست افزایش حقوق و دستمزد، شروع به کار در یک شغل دوم، جستجو برای یافتن یک شغل جدید یا یک دوست جدید و یا خدای ناکرده تصمیم گیری برای طلاق و اقدام برای جدایی هر یک می توانند تصمیم های بزرگی باشند. زندگی سرشار از تصمیم های بزرگ و کوچک است. اما برخی تصمیم ها نیازمند دقت و تعمق بیشتری هستند. بیشتر اوقات تردید ما در تصمیم گیری زمانی رخ می دهد که با گزینه ی بزرگی رو به رو می شویم و اقدام یا عدم اقدام ما می تواند نتایج متفاوتی را به بار آورد. وقتی از مطلوب بودن نتایج اطمینان نداریم، آن وقت در تصمیم گیری متوقف می شویم و از گرفتن تصمیم نهایی منصرف می شویم. می خواهیم پشت چیزی پنهان شویم و امیدواریم که نیاز ما به انجام کاری یا گرفتن تصمیمی خود به خود بر طرف شود.

برای پیاده سازی الگوی تصمیم سازی پیش نگر در یک سازمان نیازمند طراحی و استقرار ساختار کاربردی و اجرایی هستیم که این کار را امکانپذیر سازد. طراحی و استقرار چنین ساختاری در پنج گام صورت می گیرد. در این مطلب می خواهیم گام های مربوط را یک به یک معرفی نموده و شرح دهیم.

اگر ایده ی ارزشمندی را در زمان درستی به اجرا درآوریم، نتیجه ی حاصل از آن می تواند بسیار ارزشمند باشد. چنین ایده هایی چندین میلیون دلار و چه بسا بیشتر می ارزند، زیرا شرایط حال و آینده ی ما را دچار تحول و دگرگونی چشمگیر می سازند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ، کسب و کارهای موفق و محصولات پرفروش همگی بر پایه ی مطرح کردن یک ایده ی جذاب در زمان درست شکل گرفته اند. اما چه چیزی به شکل گیری چنین ایده هایی کمک می کند و برای خلق چنین ایده هایی به چه چیزهایی نیاز داریم؟

مهمترین گام در مدل تصمیم‌سازی پیش‌نگر، تجزیه و تحلیل اطلاعات پیرامون رویدادها و روندهایی است كه می‌توانند بر تصمیم تأثیر بگذارند. ”خلاصه‌ی رویداد“ گزارش كوتاه و سند فشرده‌ایی است كه رویداد را برای فرد تصمیم گیرنده به شكل موجز و چكیده بیان می‌كند. یك نمونه از خلاصه‌ی رویداد که حدود دو صفحه متن خواهد بود شامل بخش‌هایی به این شرح است: توصیف روندها، نیروهای محرك، افراد و گروه‌های ذینفع احتمالی، پیش‌نگری چشم‌اندازهای آینده و پیامدهای احتمالی برای تصمیم. برای تهیه ی چنین گزارشی ابتدا باید اولویت‌سنجی مناسبی از رویدادها داشته باشیم. اما چگونه باید اولویت‌سنجی کنیم؟

ترس از تصمیم گیری که گاهی از آن با عنوان فوبیای تصمیم گیری یاد می شود، در عمیق ترین احساسات، عواطف و حالات روانی انسان ریشه دارد. تصمیم گیری مهارتی است که می تواند آموخته شود، اما ترس از تصمیم گیری تنها به فقدان تسلط در مهارت تصمیم گیری مربوط نمی شود. یکی از مهمترین دلایل ترس از تصمیم گیری، عدم آگاهی فرد تصمیم گیرنده از پیامدهای تصمیم پیش رو است. به اذعان روان شناسان و کارشناسان دانش تصمیم، بدون آشنایی با این ترس و ریشه‌های آن، نمی‌توان مهارت تصمیم گیری را آموخت.

در مدل تصمیم سازی پیش نگر با پایش محیط بیرونی، رویدادهای در حال ظهور را كشف و شناسایی می کنیم و با یافتن موقعیت آن‌ها در چرخه‌ی حیاتشان از آن ها به نفع تصمیم سازی هایمان استفاده می کنیم. برای این کار به ابزارهایی نیاز داریم. ابزارهایی که در ادامه مطلب معرفی می شوند، برای كشف و شناسایی رویدادهای در حال ظهور به كار می روند.

مدل تصمیم سازی ای دابل دی آی ایی یا به اختصار (ADDIE) با هدف طراحی و اجرای تصمیم های با کیفیت تدوین شده است. این مدل تصمیم سازی تجاری را تسهیل می کند. رویکرد اساسی این مدل در تصمیم سازی نیازسنجی، طراحی و اجرای اثربخش تصمیم با پیشنهاد بهترین تصمیم ها است. تلاش طراحان این مدل تصمیم سازی بر این باور استوار بوده است که ابتدا باید نیازهای مشاوره ای و تصمیمی افراد را به خوبی درک نمود و با توجه به شرایط آن ها بهترین مدل تصمیم سازی را ارائه داد. هنر این مدل در ایجاد توازنی هوشمندانه میان بنیان های علمی تصمیم سازی و نیازهای افراد است به گونه ای که بتوان بهترین گزینه های تصمیمی را طراحی و اجرا نمود.

ناتوانی در پیش‌بینی تغییرات و تحولات محیط می‌تواند پرهزینه و جبران ناپذیر باشد. تصمیم سازی پیش‌نگر روشی كارآمد در عصر تحولات مداوم است. این مدل تصمیم سازی به شما كمك می‌كند از دریای متلاطم ناپایداری به سلامت گذر كنید و در ساحل فردا، فاتحانه با تصمیمی استوار فرود آیید. هر بازیگر شطرنج، استراتژیست نظامی یا ورزشكار می‌تواند به شما بگوید پیش‌نگر بودن چه سودمندی‌هایی به همراه دارد. اما راز بینش پیش‌نگری چیست و چگونه می‌توان از آن در تصمیم سازی سود برد؟

نباید انتظار داشت نخستین تصمیمی كه در ارتباط با موضوعات تجاری یا کسب و کار به ذهن ما وارد می شود از هر نظر ایده‌آل باشد، بلكه باید جرأت داشت و تلاش نمود كه تصمیم نهایی را با هدف دستیابی به 75% صحت و مناسبت، طراحی و اجرا نمود. مدل تصمیم سازی تایدا (TAIDA) که عنوان آن در حقیقت ترکیبی از حروف اول پنج واژه ی انگلیسی است، شیوه‌ایی استاندارد را معرفی می کند که با استفاده از آن می توان به نگرشی درست در زمینه ی تصمیم سازی تجاری دست یافت. آنچه در این مدل تصمیم سازی حائز اهمیت است، رعایت گام های متوالی آن است. اما تایدا دقیقاً چیست و چه مراحلی دارد؟

تصمیم برای طلاق یکی از دشوارترین تصمیم هایی است که یک فرد در برخورد با موانع زندگی مشترک ممکن است به آن بیاندیشد. چنین تصمیمی دشوار است، اما محال نیست. هیچ انسان منطقی و عاقلی دوست ندارد پس از گذشت مدتی از ساختن زندگی مشترک با فردی که از آغاز او را دوست داشته، ناگهان رشته ی پیوند را قیچی کند، همه چیز را با دستان خودش خراب کند و به هر علاقه و تعهدی پایان دهد. اما گاهی شرایط زندگی به حدی دردناک و غیرقابل تحمل می شود که فرد برای نجات خود یا خانواده اش گریزی از این کار ندارد.

تصمیم گیری عقلایی یکی از آرزوهای دیرینه ی انسان بوده است. هر انسانی ذاتاً علاقه مند است بهترین تصمیم ها را برای کار و زندگی خود بگیرد و کلید دستیابی به این آرزو در دستان تصمیم گیری عقلایی است. اما تصمیم گیری عقلایی چیست؟ چگونه می توانیم تصمیم هایی بگیریم که عقلانی و خردمندانه باشند؟  

هر فردی در مسیر بلوغ و تکامل تصمیم هایی می گیرد که عجولانه و بدون تفکر هستند و در بیشتر مواقع نتیجه ایی جز پشیمانی فرد تصمیم گیر ندارند. اغلب نوجوانان و به ویژه جوانان از چنین تصمیم گیری هایی رنج می برند زیرا با رفتارهای عجولانه فرصت های مهم زندگی خود را می سوزانند و در مواقعی نیز موجب رنجش دیگران می شوند. برای نمونه قضاوت های نسنجیده و زود هنگام به برخی تصمیم های عجولانه می انجامند که جبران نمودن آن ها کار دشوار و بعضاً محالی است. هم اینک که این مطلب را می خوانید، جوانانی تنها به دلیل همین تصمیم گیری عجولانه در کنج زندان ها و ندامتگاه ها در حال پرداخت تاوان بی فکری و عجله کردن در تصمیم گیری هایشان هستند. واقعاً چگونه می توانیم با تصمیم گیری عجولانه مقابله کنیم و از تصمیم هایی که می گیریم پشیمان نشویم؟

برای خرید یک خودرو به کجا مراجعه می کنید؟ مستقیماً به دفتر کمپانی تولید کننده، دفاتر شرکت های لیزینگی، نمایشگاه های ماشین یا شاید هم شیطان بازارها؟ صرف نظر از این که به چه جایی مراجعه می کنید، چه قدرت خریدی دارید و چه چیزهایی را هنگام خریدن یک خودرو صفر یا کارکرده در نظر می گیرید، خرید خودرو به ویژه وقتی همزمان با چند گزینه رو به رو می شوید و فقط می توانید یکی را با پولی که در اختیار دارید، بخرید؛ ممکن است به یکی از دشوارترین تصمیم ها تبدیل شود. در مشورت با اعضای خانواده، دوستان و اقوام با دیدگاه های مختلفی رو به رو می شوید. هر کسی متناسب با تجربه ایی که در خرید و فروش ماشین یا استفاده شخصی از خودرو داشته پیشنهاد یا توصیه ایی متفاوت را به شما ارائه می دهد. این توصیه ها در نهایت شاید نه تنها به تصمیم گیری شما کمک مشخصی نکنند، بلکه ممکن است بر تردیدها و دو دلی های شما بیافزایند تا جایی که شاید به کلی قید خرید خودرو را بزنید و تصمیم بگیرید پولتان را صرف کار دیگری کنید. اما اگر هم اینک به هر دلیل به شدت نیازمند خرید یک خودرو هستید، این شش معیار می توانند تا اندازه ی زیادی شما را از سردرگمی نجات دهند.

به جز اولیای الهی هیچ کس نمی تواند ادعا کند تصمیم هایی که در طول زندگی گرفته همگی درست و بی عیب و کم و کاست بوده اند. به طور کلی انسان موجودی خطاپذیر است و همواره این احتمال می رود که در تصمیم گیری هایش دچار لغزش و اشتباه شود. اما بررسی زندگی انسان های موفق و مقایسه آن ها با افرادی که چندان موفقیتی در طول زندگی شان نداشته اند، نشان می دهد این گونه افراد افزون بر برخورداری از ویژگی های مشخص و متمایز کننده از توانمندی مهمی برخوردار بوده اند که به آن ها امکان داده پیش از عملی ساختن تصمیم هایشان آن ها را بازبینی و تحلیل کنند و با شناسایی نقاط قوت و ضعفشان، تصمیم های بهتری بگیرند. فراموش نکنیم که زندگی امروز هر فردی تا اندازه ی زیادی نتیجه ی تصمیم هایی بوده که تا کنون گرفته است. اگر بتوانیم تصمیم هایمان را درست تحلیل کنیم، نه تنها تصمیم های بهتری می گیریم، بلکه می توانیم به یک تصمیم ساز خلاق تبدیل شویم.

اگر در زندگی به مرحله ایی رسیده اید که شخصاً برای ازدواج و آغاز زندگی مشترک اشتیاق درونی و آمادگی مناسبی در خودتان یافته اید، می توانید برای این امر مهم تصمیم گیری کنید. مشکل در تصمیم گیری برای ازدواج درست از زمانی آغاز می شود که با تردیدهای ذهنی خودتان رو به رو می شوید. پرسش های جدّی و مهمی در ذهنتان مطرح می شوند که پاسخ مناسبی برای آن ها ندارید. هر قدر هم بیشتر فکر می کنید، این پرسش ها بیشتر و جدّی تر می شوند و تردید و دو دلی را در شما افزایش می دهند. گاهی اوضاع از این هم بدتر می شود. برای نمونه وقتی موضوع ازدواج خودتان را با اقوام و فامیل در میان می گذارید و از آن ها نظر خواهی می کنید، با دو طیف پاسخ کاملاً متفاوت رو به رو می شوید. کسانی که از ازدواج و زندگی مشترک خودشان راضی هستند، پیشاپیش به شما تبریک می گویند و حتی شما را تشویق نیز می کنند تا زودتر ازدواج کنید. آنهایی هم که ناراضی هستند و چه بسا کارشان به طلاق و جدایی رسیده، نه تنها شما را تشویق نمی کنند، بلکه شما را از عواقب منفی زندگی مشترک می ترسانند و شاید حرف هایشان شما را به کلی از ازدواج منصرف نماید. در مواجهه با چنین وضعیتی باید چه کار کنیم و  چگونه برای ازدواج تصمیم گیری کنیم؟ 

برای ما و نسل های پیش از ما داستان تصمیم کبری که در کتاب فارسی دوم دبستان آمده بود، خاطره ایی فراموش ناشدنی است. آنچه این داستان را در حافظه ی ما به یاد ماندنی ساخت تنها عناصر داستان (کبری، مادرش، کتاب، حیاط، درخت، باران، بی نظمی و ...) نبود، بلکه مضمون و هدفی بود که در پس این داستان برای آموزش ابتدایی تصمیم گیری به کودکان هشت ساله نهفته بود. خلاصهٔ داستان از این قرار است که کبری کتابش را گم کرده است. پس از مدتی فکر کردن به یاد می‌آورد که کتاب را زیر درختی در حیاط جا گذاشته است. وقتی به حیاط می‌رود تا کتاب را بیاورد متوجه می‌شود که باران باریده و کتاب خیس و کثیف شده است. پس از آن کبری تصمیم مهمی می‌گیرد. تصمیم می گیرد که منظم باشد. ظرافت هنرمندانه کاربرد لفظ "کبری" به معنی "بزرگ" در عنوان این داستان توسط نویسنده بی دلیل نبوده است. در حقیقت نویسنده داستان خواسته بود به طور تلویحی به کودکان دبستانی یادآوری کند منظم بودن تا چه اندازه می تواند تصمیم بزرگی در زندگی هر فرد باشد. آموختن تصمیم گیری به کودکان جزو پایه ایی ترین مهارت هاست و این داستان به همین منظور در کتاب فارسی دوم دبستان درج شده بود.   

در سال های اخیر، دو اصطلاح "تصمیم سازی" با معادل انگلیسی Decision Making و "تصمیم گیری" با معادل انگلیسی Decision Taking در میان مترجمان و کارشناسان فارسی زبان مرتبط با علوم شناختی و مدیریتی کاربرد و رواج یافته اند. برخی بر این گمان هستند که این دو اصطلاح تقریباً یکی هستند و هیچ تفاوتی ندارند. برخی دیگر برای آن ها تفاوت و تمایز قائل هستند و کاربرد آن دو را متفاوت از یکدیگر می دانند. در این مطلب می خواهیم تفاوت این دو اصطلاح را فقط به لحاظ لغوی آن گونه که در زبان انگلیسی کاربرد دارند، تشریح کنیم.

تصمیم سازی به عنوان فرآیند بررسی، پیش بینی و ارزیابی پیامدهای حاصل از در پیش گرفتن گزینه های موجود و انتخاب قطعی یك گزینه برای رسیدن به هدفی مشخص تعریف شده است. تصمیم سازی  زمینه ی رشد عاطفی، اجتماعی و روانی فرد تصمیم ساز رافراهم می آورد. تصمیم سازی درست و سنجیده موجب دستیابی به موفقیت و شکل گیری احساس رضایتمندی در فرد می شود. هنگامی که افراد تصمیم صحیحی می گیرند و با پیامدهای مثبت تصمیم خود رو به رو می شوند،  حس مسؤولیت پذیری در آن ها توسعه می یابد و تکرار این رفتار به فرد كمك می كند پیامدهای تصمیم های خود را شخصاً بر عهده گیرد. اساساً افراد با تصمیم سازی  نیاز فطری خود به استقلال طلبی را ارضاء می کنند و با تصمیم سازی موثر و مطلوب اعتماد به نفس و خود باوری بیشتری می یابند.

تصمیم سازی این گونه تعریف شده است: "فرآیند فکری انتخاب یک گزینه از میان گزینه های موجود."